1
KRAJOBRAZ POZA CZASEM
Aleksandra Potocka-Kuc
Władysław Szczepański
Janusz Baran
Janusz Baran
3
KRAJOBRAZ POZA CZASEM
Władysław Szczepański
Aleksandra Potocka-Kuc
Janusz Baran
Uniwersytet Jana Kochanowskiego
w Kielcach 2015
4
5
KRAJOBRAZ POZA CZASEM
Statutowy projekt badawczy nr 613532, realizowany w Instytucie Sztuk Pięknych UJK:
Istnienie - krajobraz poza czasem.
Kontrast a podobieństwo pejzażu świętokrzyskiego inaddnieprzańskiego.
Kierownik projektu: prof. zw. dr hab. Władysław Szczepański
Kurator wystawy: Władysław Szczepański
Redakcja katalogu: Władysław Szczepański, Aleksandra Potocka-Kuc
Okładka: Fragmenty prac autorów
Reprodukcje prac: Aleksandra Potocka-Kuc, Janusz Baran
Współpraca:
Druk: Drukarnia AMIS S.C. , ul. Magazynowa 6A, Kielce
Nakład: 120 sztuk
ISBN: 978-83-65139-24-5
© Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Wystawa:
Muzeum Historii Kielc
ul. Świętego Leonarda 4, Kielce
grudzień 2015 - styczeń 2016
KRAJOBRAZ POZA CZASEM „(…) wszelki krajobraz jest stanem duszy.”
Henri Amiel
Krajobraz i natura, jako temat, od wieków były i stanowią do dziś dla artystów wkażdej dziedzinie sztuki nie tylko w malarstwie,
ale i w poezji, muzyce, niewyczerpane źródło inspiracji i nowych wrażeń, w odkrywaniu wymowy przestrzeni i treści ponadczasowych.
„Istnienie – krajobraz poza czasem. Kontrast a podobieństwo pejzażu świętokrzyskiego inaddnieprzańskiego” to tytuł rocznego
projektu badawczego w r. 2015 w ramach badań statutowych w Instytucie Sztuk Pięknych na Wydziale Pedagogicznym i Artystycznym
UJK wKielcach.
Głównym obszarem badań w ramach projektu były wspólne zainteresowania krajobrazem i prowadzone studia porównawcze
dotyczące podobieństw i różnic krajobrazu w indywidualnym ujęciu trzech autorów wypowiadających się w rysunku, grace imalarstwie.
Aleksandra Potocka-Kuc od kilku lat pracuje nad tematem pejzażu, który jest zbieżny z jej tematem pracy doktorskiej:
„Krajobraz syntetyczny. Od analizy do syntezy”. Janusz Baran jako autor grak też inspiruje się naturą, a mieszkając nad samą Wisłą
w Sandomierzu ma wiele swoich obserwacji, szkiców i kompozycji związanych zpejzażem. Także piszący te słowa, jako malarz
i rysownik, wiele czasu poświęcił temu tematowi, pracując w plenerze w wielu miejscach Polski i za granicą. Tak szeroko pojęty
krajobraz jest dla mnie jednocześnie obszarem prowadzonych od wielu lat poszukiwań twórczych m.in. w cyklu „Silniejsze niż czas”
rozpoczętym jeszcze w rodzinnym Lwowie, akontynuowanym do dzisiaj.
W naszych nowych pracach, w różnej formie wypowiedzi, powstałych w roku realizacji projektu próbowaliśmy jako twórcy zadać
ponownie pytania: Czym jest dla nas krajobraz, czym jest jego widzenie? Co potramy przy pomocy tego odwiecznego tematu
powiedzieć człowiekowi współczesnemu? Na czym polega wyraz krajobrazu i jego niepowtarzalność oraz uniwersalność ukazywanej
w sposób plastyczny przestrzeni? Mamy nadzieję, że czas naszych wspólnych poszukiwań artystycznych został dobrze wykorzystany
na próbę odpowiedzi na zadane pytania.
Obserwowaliśmy wnikliwie nasz piękny krajobraz świętokrzyski, wracaliśmy do zapamiętanych i utrwalonych różnymi technikami
przestrzeni naddnieprzańskich na Ukrainie (z oczywistych względów zaplanowany wspólny wyjazd na Ukrainę nie został zrealizowany),
atakże malowaliśmy i tworzyliśmy w trakcie projektu na tygodniowym plenerze waustriackim Burgerland.
Każdy z autorów przygotował cykl prac. Część tego zbioru pokazaliśmy na naszych wystawach w miejscowości Raiding w Austrii, część
w Jeseniku (Czechy). Efekt końcowy projektu to wystawa w Muzeum Historii Kielc, gdzie mamy sposobność pokazać nasze widzenie
krajobrazu w szerszym znaczeniu.
W czasie pracy nad projektem została nawiązana współpraca ze środowiskiem artystycznym regionu Burgerland w Austrii,
z jesienickim środowiskiem twórczym wCzechach oraz z plastykami na międzynarodowym plenerze zczterdziestopięcioletnią tradycją,
kierowanym przez artystę plastyka Harro Pircha.
Obecne wydawnictwo stanowi końcowy dokument zakończonego projektu, towarzyszący wystawie w Muzeum Historii Kielc
w Kielcach. Za możliwość zorganizowania wystawy i gościnność jesteśmy bardzo wdzięczni Dyrektorowi Muzeum, dr Janowi Główce.
prof. zw. Władysław Szczepański
kierownik projektu
Instytut Sztuk Pięknych
6
7
1 J. Woźniakowski, Czy artyście wolno się żenić, Warszawa 1978, s. 98.
2 H. Wölin, Podstawowe pojęcia historii sztuki. Problem rozwoju stylu w sztuce nowożytnej, tłum. D. Hanulanka, Gdańsk 2006,
rozdział Linearyzm i malarskość; problematyka dotycząca rysunku i malarstwa, s. 41 - 55.
GALERIA PRAC
Ukierunkowanie projektu badawczego w Instytucie Sztuk Pięknych UJK w stronę poszukiwań różnych sposobów postrzegania
krajobrazu przyniosło efekt w postaci spójnego rozwiązania – powstania „kolekcji” pejzaży autorstwa Janusza Barana, Aleksandry
Potockiej-Kuc i Władysława Szczepańskiego. Warto w tym miejscu przywołać angielskiego malarza Henry Fuseli’ego (1741-1825),
który około dwieście lat temu dzielił się reeksją: „Różne piękności w sztuce wywołuje przypadek; utrwala je świadomy wybór”
1
.
Postawę wspomnianych twórców cechowało bowiem poszukiwanie owych „różnych piękności” w widokach miasteczek,
krajobrazach z wodą, kwiatach, drzewach, rozmaitych plenerach, które odwiedzali w Austrii, Czechach i Ziemi Kielecko-Sandomierskiej.
Jednocześnie, idąc za myślą Fuseli’ego, każdy z twórców dokonywał świadomych wyborów artystycznych, indywidualnie odbierał
pejzaż, i owe piękno utrwalał. W ich pracach można odczuć zaspokojenie wewnętrznej potrzeby twórczości. Konkretyzują one ich
osobowości. Przy indywidualizmie, pokazują autentyzm artystycznego procesu. Wrażliwy odbiorca znajdzie tu czasem zarówno
wspólnotę „języka”, jak i zasadnicze odmienności.
Impresyjne rysunki węglem Janusza Barana Dwa brzegi ujmują lapidarnością w przedstawianiu motywu wody z niuansami
świetlnych reeksów. Natomiast zróżnicowany nadwiślański teren jawi się wyrazistą bryłą i perspektywiczną dbałością. Zupełnie
inną postawę Artysta pokazuje w grakach, które obrazują bardziej „poetykę” rzeki z ukierunkowaniem na jej semantyczną warstwę.
Są to kompozycje pozornie abstrakcyjne, które jednak maja odniesienie do świata zewnętrznego. Artysta za punkt wyjścia bierze
temat nadwiślański, dematerializuje go, i tworzy wyabstrahowaną, bogatą w formy organiczne kompozycję. Natomiast właściwości
technik gracznych pozwalają mu na zwiększenie ekspresji widoków.
Seria prac Aleksandry Potockiej-Kuc oscyluje wokół problemu artystyczno-badawczego, w którym percepcja krajobrazu
przebiega według ustalonej przez Artystkę reguły: „od analizy do syntezy”. W części pejzaży czytelne jest typowo analityczne myślenie
malarskie polegające na wyodrębnianiu właściwości badanego problemu plastycznego. Są to sposoby traktowania światła, reeksów,
barwności cienia, a także, niekiedy spotęgowana „kompozycyjność”. Natomiast do cech syntetycznych można zaliczyć „sylwetowe”
traktowanie krajobrazu i czytelność konturów. Ten sposób widzenia podkreślany jest także malarskimi „przegrodami” między barwnymi
płaszczyznami. Syntetyzowaniem jest ponadto uproszczenie zapisu, jakby sugerowanie bardziej idei samego pejzażu, bez działań
zmierzających w stronę dosłowności.
Idea krajobrazu, który jest - jak podkreśla Władysław Szczepański - ”silniejszy niż czas”, od lat towarzyszy Jego twórczości. Stąd
prace Artysty cechuje rzeczowość i konkret oraz rozpoznawalna swoista powaga. Wzmacnia ją technika – głównie węgiel i sepia,
w której powstały widoki urbanistyczne, ulice, fragmenty dawnej architektury, i to ona może sugerować odbiorcy ów metaforyczny
upływ czasu. Sztukę Władysława Szczepańskiego charakteryzuje ponadto bardzo indywidualne traktowanie plam „węglowych”,
którymi buduje masy drzew, krzewów, zarośli. Powstaje tu swoista estetyka, na którą składają się subtelne kontrasty wspomnianych
mas tworzonych węglem z bielą podłoża i linearną powściągliwością. Idąc za poglądami Heinricha Wölina, u Artysty dominuje
„styl malarski”
2
uzyskiwany owymi – niekiedy rozcieranymi „masami weglowymi”. Natomiast czytelne echa tenebrycznego myślenia,
przywołują bliską Szczepańskiemu ideę „pozaczasowości” krajobrazu.
dr Piotr Rosiński
8
9
WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI
„Poza czasem II”, węgiel, 33,2 x 48,3 cm, 2015
„Istnienie”, węgiel / sepia, 21,7 x 46,3 cm, 2015
10
11
WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI
„Nad wodą III”, węgiel, 30,7 x 47,7 cm, 2015
„Nad wodą II”, węgiel, 35,5 x 50,8 cm, 2015
12
13
WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI
„Daleki brzeg III”, węgiel, 47,2 x 63 cm, 2015
„Daleki brzeg I”, węgiel, 47,7 x 63,2 cm, 2015
14
15
ALEKSANDRA POTOCKA-KUC ALEKSANDRA POTOCKA-KUC
„Ponadczasowe. Łąka I”, obraz olejny na płótnie, 30 x 70 cm, 2015
„Neusiedler See I”, obraz olejny na tablicy malarskiej, 20 x 25 cm, 2015
16
17
ALEKSANDRA POTOCKA-KUC ALEKSANDRA POTOCKA-KUC
„Ponadczasowe. Łąka II”, obraz olejny na płótnie, 30 x 70 cm, 2015
„Ponadczasowe. Łąka III”, obraz olejny na płótnie, 30 x 70 cm, 2015
18
19
JANUSZ BARAN JANUSZ BARAN
„Woda - etiuda graczna I”, linoryt, 13,4 x 10,8 cm, 2015 „Woda - etiuda graczna II”, linoryt, 13,4 x 10,8 cm, 2015
20
21
JANUSZ BARAN JANUSZ BARAN
„Woda - etiuda graczna III”, linoryt, 13,4 x 10,8 cm, 2015
„Dwa brzegi I”, akwaforta / akwatinta, 35 x 24 cm, 2015
22
WŁADYSŁAW SZCZEPAŃSKI
Urodził się we Lwowie. Studia artystyczne ukończył na Wydziale Graki w Wyższej Szkole Poligracznej we Lwowie.
Jest profesorem zwyczajnym w Instytucie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego wKielcach. Uprawia twórczość
wzakresie rysunku Imalarstwa, a także graki. Od roku 1979 prezentował prace na kilkudziesięciu wystawach indywidualnych,
między innymi wWarszawie, Krakowie, Wrocławiu, Łodzi, Kielcach, Zakopanem iKijowie na Ukrainie. Brał udział w wielu wystawach
krajowych imiędzynarodowych w Polsce, Belgii, Czechach, Macedonii, Niemczech, Rumunii, Słowacji, Szwecji, na Ukrainie, Węgrzech
i we Włoszech. Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień za twórczość artystyczną, która spotkała się także zprzychylnymi opiniami
specjalistów iznanych krytyków.
ALEKSANDRA POTOCKA-KUC
Urodzona w Kielcach. W 1989 praktyka nowoczesnych technik graficznych w atelier bułgarskiej artystki Marii
Dundakowej w Szwajcarii. Od 1991 do 1997 r. studentka Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych im. J.Riepina
w Sankt–Petersburgu. Praca dyplomowa w technice linorytu na temat „Seria ilustracji do wierszy Bolesława Leśmiana”.
W 2015 r. w Instytucie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach uzyskała stopień doktora sztuk pięknych.
Zajmuje się malarstwem olejnym i graką warsztatową. Autorka licznych wystaw indywidualnych oraz zbiorowych w kraju i za granicą.
JANUS BARAN
Urodzony w Sandomierzu. Studia na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Filia w Cieszynie. Dyplom
z graki artystycznej w pracowni prof. E. Delekty w 1983 roku. W 2006 roku doktorat na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Śląskiego
w Katowicach, Filia wCieszynie. Od 2000 roku nauczyciel akademicki, obecnie adiunkt w Instytucie Sztuk Pięknych, Uniwersytetu
Jana Kochanowskiego wKielcach, gdzie prowadzi pracownię graki warsztatowej. Zajmuje się graką, rysunkiem, fotograą
i instalacjami przestrzennymi. Brał udział w wielu wystawach zbiorowych i indywidualnych w kraju i za granicą: Kielcach, Łodzi,
Ostrowcu Świętokrzyskim, Sandomierzu, Warszawie oraz Pradze (Czechy), Budapeszcie, Egyesulecie (Węgry), Bitoli (Macedonia),
Rouen (Francja), Emmendingen (Niemcy).